19 lipca 2025 roku w Katowicach odbyła się manifestacja o charakterze antyimigracyjnym. Wydarzenie to zostało stanowczo potępione przez Katowicką Radę Równego Traktowania, która w swoim stanowisku wezwała do powstrzymania działań szerzących nienawiść wobec osób migrujących Rada podkreśliła, że takie demonstracje budują atmosferę strachu i wykluczenia, a ich skutkiem jest pogłębianie podziałów społecznych.
– Nie możemy wykorzystywać społecznych lęków do budowania podziałów. Naszym obowiązkiem jest ochrona wartości, które łączą, a nie dzielą – napisali członkowie i członkinie Rady w oficjalnym oświadczeniu.
To stanowisko stało się punktem wyjścia do szerszej refleksji nad sytuacją migracji i postaw społecznych w Polsce.
W ostatnich latach w Polsce i w Europie coraz częściej obserwuje się narracje oparte na strachu przed osobami z zagranicy. Zjawisko to nasila się szczególnie w okresach trudności gospodarczych i politycznych. Eksperci zwracają uwagę, że niektóre środowiska polityczne wykorzystują lęki społeczne do zdobywania poparcia.
Migranci odgrywają dziś kluczową rolę w polskiej gospodarce – tylko w 2024 r. w systemie ZUS zarejestrowano ponad 1,1 mln pracowników zagranicznych, co stanowi dziesięciokrotny wzrost w stosunku do dekady wcześniejszej.
Według danych OSCE w 2023 r. w Polsce odnotowano 893 przestępstwa z nienawiści – od obelg, przez napaści fizyczne, po nawoływania do nienawiści. Organizacja „Nigdy Więcej” zauważa, że skala zjawiska jest znacznie większa, bo wiele przypadków nie jest zgłaszanych ani właściwie klasyfikowanych.
– Nienawiść zaczyna się od słów, a kończy na realnych krzywdach – ostrzegają aktywiści.
Coraz częściej w przestrzeni publicznej pojawiają się hasła odwołujące się do strachu przed migrantami. Ich konsekwencją są nie tylko ataki słowne, ale też narastająca izolacja społeczna osób przybywających z zagranicy.
Polska Konstytucja zabrania działań opartych na nienawiści rasowej, etnicznej czy religijnej (art. 13), a Kodeks karny przewiduje kary za publiczne znieważanie grup z powodów narodowościowych czy wyznaniowych (art. 256 i 257). Jednak, jak podkreśla ODIHR (Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE), system ochrony przed mową nienawiści wciąż wymaga wzmocnienia, m.in. poprzez lepsze szkolenia dla prokuratorów i policji oraz wsparcie dla ofiar.
Stanowisko Katowickiej Rady Równego Traktowania przypomina, że społeczeństwo oparte na szacunku i zrozumieniu wymaga zaangażowania nas wszystkich – władz lokalnych, organizacji społecznych i zwykłych obywateli.
Każdy może przeciwdziałać ksenofobii: reagując na mowę nienawiści, wspierając działania integracyjne czy angażując się w wolontariat na rzecz osób migrujących.
– Otwartość i dialog to jedyna droga do budowania silnych i odpornych społeczności – podsumowuje Rada.
W Radzie Ds. Równego Traktowania w Katowicach zasiada Grzegorz Wiończyk z Stowarzyszenia Tęczówka. Pełna treść apelu do pobrania tutaj.
© 2020, Stowarzyszenie Tęczówka
